HISTORIA SZKOŁY
LATA PRZEDWOJENNE
Szkoła Podstawowa nr 38 w Częstochowie mieści się przy ul. Sikorskiego 56. To jedna z najstarszych szkół w tym mieście. Jej historia sięga 1919 roku kiedy to najprawdopodobniej została powołana do życia jako Szkoła Powszechna Nr 1. Nie miała wtedy swojej siedziby. Lekcje odbywały się w prywatnych domach przy ul. Wieluńskiej 16 i Wieluńskiej 14. Niestety, autorka niniejszego szkicu nie dotarła do aktu powołującego tę placówkę do życia. Jedyne dokumenty z początków życia szkoły to księgi zawierające arkusze ocen. Najstarsza dotyczy roku szkolnego 1921/22. Dzieci uczyły się religii, języka polskiego, matematyki, przyrody, geografii, historii, rysunków, robót, śpiewu, gry i gimnastyki, robót kobiecych, a skala ocen była następująca: 4-b.dobrze, 3-dobrze,2-dostatecznie,1-niedostatecznie. Pierwszym kierownikiem był najprawdopodobniej p. Edmund Patorski. Razem z nim pracowali: p. A. Rittel lub Kittel, F. Dobrzymiewicz, J. Nowara, R. Bien, F. Kulej, J. Butrymowicz, p. Dobiecka, p. M. Sokołowska, p. Chmielewska, p. A. Osmęda. Dzielnica, w której pracowała szkoła, była dzielnicą robotniczą, a więc biedną. Rodzice nie zawsze potrafili bądź mogli właściwie zająć się dziećmi. W 1924 roku Szkoła Powszechna nr 1 kierowana przez p. E. Patorskiego w dalszym ciągu pozbawiona była własnego budynku, a lekcje dla 729 uczniów dbywały się w wynajętych salach następujących budynków: ul. Wieluńska 16 , ul. Stara 16, Rynek Wieluński 2, Św. Barbary ul. ks. Kordeckiego. Kancelaria szkoły mieściła się przy ul. Wieluńskiej 16. Nauka trwała od godziny 8 – 18.W 1928 roku siedzibą SP nr 1 staje się kamienica przy ul.7 Kamienic 11. Nauka odbywała się na dwie zmiany w 6 salach. W skład szkoły weszły jeszcze dwie sale na Lisińcu, gdy ten został włączony w granice miasta. W tym też roku SP nr 1 otrzymuje imię ks. A. Kordeckiego.
Szkoła Powszechna nr 1 im. ks. A. Kordeckiego była szkołą III stopnia, realizującą program 7 klas. Do obwodu szkoły (w 1935 roku) należą ulice: Bielska, Chłopickiego (dziś Sikorskiego) od numeru 136 do końca, Ewy, św. Jana (chłopcy),Kujawska, Lisiniecka, Łódzka, Mazowiecka, Paulińska (dziś Kubiny), Polewska, św. Rocha, 3 Maja (chłopcy), Stara, Rynek Wieluński, Zaułek Wieluński ,Wieluńska (chłopcy). Kierownikiem SP nr 1 był w dalszym ciągu p. E. Patorski wspaniały nauczycieli wychowawca, dobry organizator i gospodarz. To on zaadaptował do celów szkolnych dodatkowo izby lekcyjne przy ul.3 Maja. Tam i na Lisińcu uczyły się dzieci z kl. I-IV pod kierunkiem takich nauczycieli jak: Wojciech Bielecki, Stanisław Zach, Helena Grubieniowa, Ludwik Orleański. Oprócz nich w skład grona wchodzili: p. E Czarnołęski, małżeństwo Józef i Feliksa Wasikowie, Helena Kern, Sobieraj, Henryk Pietrzak, Eugeniusz Krajewski, Emilia Walczak i ks. prefekt Gawron.
Szkoła przy ul.7 Kamienic tętniła życiem, prężnie działała opieka szkolna. To właśnie zaangażowanie rodziców i innych mieszkańców dzielnicy sprawiło, że szkoła bogaciła się w nowe książki do biblioteki, pomoce naukowe, można było prowadzić dożywianie dzieci. Czas jednak mijał, zmieniały się warunki pracy i życia w szkole. Przybywało dzieci, a budynek przy ul.7-Kamienic 11 starzał się i niszczał przez nikogo nie konserwowany. Trudne warunki lokalowe miały także inne szkoły częstochowskie. Dopiero tuż przed II wojną światową Zarząd Miejski wybudował dwa gmachy szkolne przy ul. Sabinowskiej i ul. Chłopickiego 178 kosztem 423 tys. zł. Nowy budynek zaprojektowany przez inż. Czesława Janickiego i inż. arch. Edwarda Usakiewicza wybudowano dla SP nr 1 przy ul. Chłopickiego 178 (dziś Sikorskiego 56).
Otwarcie nowej siedziby nastąpiło w 1938 roku i było wielkim wydarzeniem dla uczniów, ich rodziców i mieszkańców dzielnicy. Budynek był nowoczesny, z jasnymi, słonecznymi salami, przestronnymi korytarzami. Przewidziano w nim centralne ogrzewanie, umywalnie, natryski (ciepła i zimna woda). Dookoła posadzono krzewy i młode lipy, które zdobią go do dziś.
LATA WOJNY I OKUPACJI
Lata II wojny światowej i okupacji to najtrudniejszy okres w historii SP nr 1. Złożywszy stosowny wniosek władzom niemieckim , szkoła wznowiła działalność w budynku przy ul. Chłopickiego 178. Jednak budynek ten został jej odebrany. Odtąd szkoła jest rozproszona i ustawicznie przenoszona: ul. Chłopickigo 178,ul. Dąbrowskiego 14, Kruszwickiej 2/4, Paulińskiej 12 (2 razy), Al. NMP 56 (gmach gimnazjum 2 razy), Waszyngtona 62, św. Rocha 37. Działania okupanta skierowane przeciw polskim nauczycielom nie omijają nauczycieli SP nr 1. Aresztowano, a następnie wywieziono do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu następujących pedagogów: p. Edmunda Patorskiego p. Henryka Pietrzaka (obaj aresztowani w lutym 1941) p. Stanisława Zacha p. Wojciecha Bieleckiego (obaj aresztowani w lipcu 1941} p. Edwarda Szwarca aresztowany we wrześniu 1941 p. Czesława Milkę p. Henryka Szubę (obaj aresztowani 4 czerwca 1942) Niestety , żaden z nich nie przeżył obozowej męki.
Piękną kartę polskiego szkolnictwa zapisali nauczyciele tajnego nauczania. I tu nie zabrakło nauczycieli SP nr 1: pp. Feliksy i Józefa Wasik, p. Piotra Skibińskiego, p. Janiny Kielar, p. Ludwika Orleańskiego, p. Emilii Jawornik z domu Walczak.
SZKOŁA W OKRESIE POWOJENNYM
Piękny nowy budynek otwierany z taką radością w 1938 roku, w 1945 był zdewastowany, bo Niemcy urządzili w nim szpital polowy. Tuż po wyzwoleniu kierownik szkoły p. R. Szymczyński i p. E. Jawornik postanowili przywrócić szkołę do życia. Pracy było bardzo dużo, ale przystąpiono do niej z wielkim zapałem. Jak zwykle pomagali rodzice, którzy przekazywali szkole niezbędny sprzęt: krzesła, ławy, stoły. Rozpoczęto remont. Już w maju szkoła była na tyle gotowa do pracy, że urządzono w niej pierwsze zebranie polonistów. Dla nich lekcję pokazową w klasie V prowadziła p. Emilia Jawornik. Nowym kierownikiem szkoły zostaje p. Bronisław Klimczak. Życie szkolne nabiera tempa i rumieńców-rozwijają swą działalność organizacje młodzieżowe: drużyna harcerska męska i żeńska, szkolne koło PCK, powstaje pierwsza szkolna biblioteka z wydzielonym księgozbiorem dla analfabetów. Równolegle trwa odbudowa i odnawianie gmachu, uzupełnianie i naprawa ogrodzenia, porządkowanie boiska. Ciągle pozostaje sporo do zrobienia. Praca jest bardzo trudna, bo klasy liczą nawet 60 uczniów. Do tego dochodzą trudne warunki spowodowane ciężką sytuacją materialną nauczycieli i dzieci. Te najbiedniejsze są dożywiane – około 200 dzieci. Darmowe posiłki dla nich składały się z chleba ze smalcem i białej kawy. W kwietniu 1948 roku z okazji konferencji polonistów gościł w szkole Gustaw Morcinek. Wielkim osiągnięciem było zradiofonizowanie w 1949 roku wszystkich izb lekcyjnych i korytarzy.
Od 01.09.1960 w budynku 7 klasowej Szkoły Powszechnej nr 1 przy ul. Sikorskiego 56 rozpoczęła działalność nowa szkoła średnia – Liceum im. K. Świerczewskiego. Obie placówki połączono. Szkoła nosi nr 7.
W 1962 roku w wyniku reformy utworzono”12-latkę”. Szkoła otrzymała nazwę: Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące nr 5 im. K. Świerczewskiego. Zmienia się kierownictwo. Odchodzi p. Bronisław Klimczak, a od 1963 roku nowym dyrektorem jest p. mgr Antoni Kwieciński. Przybywają nowi nauczyciele specjaliści z wyższym wykształceniem.
W 1965 roku następuje podział szkoły na podstawówkę i liceum ogólnokształcące. Zmienia się wówczas nazwa i numer szkoły. Od września 1965 roku aż do dziś dawna SP nr 1 nosi nazwę Szkoła Podstawowa nr 38 w Częstochowie. Budynek także podzielono. W starej części, wybudowanej w 1938 roku ,ulokowano podstawówkę, w nowej, dobudowanej po wojnie, VIII Liceum im. K. Świerczewskiego. Stan taki trwał do momentu likwidacji liceum czyli do 1979 roku. Wtedy decyzją władz oświatowych SP 38 przenosi się do części budynku zwolnionej przez liceum, a do starej części wprowadza się Szkoła Podstawowa Specjalna nr 5. Odtąd obie szkoły będą dzielić budynek przy ul. Sikorskiego 56 przez kilka lat – bo do czerwca 1999 roku.
W dniu 14.10.1987 roku SP nr 38 otrzymała imię dr Ludwika Zamenhofa. Akt nadania imienia nastąpił podczas uroczystej akademii, na której obecni byli przedstawiciele władz oświatowych i władz miasta. I odtąd pełna nazwa naszej szkoły brzmi: Szkoła Podstawowa nr 38 im. dr Ludwika Zamenhofa.
Przez wszystkie powojenne lata SP nr 1,a potem SP nr 38 były widoczne w mieście poprzez osiągnięcia swych uczniów i nauczycieli. Uczniowie zainteresowani sportem zdobywali i zdobywają dla szkoły puchary, dyplomy i wyróżnienia w różnych dziedzinach sportu.
Piękną kartę w historii szkoły zapisało szkolne koło PCK. Jego opiekunką była p. mgr Stefania Gorzelak, która prowadziła je od 1965 do 1993 roku. Koło w 1967 roku otrzymało dyplom za zdobycie II miejsca w Zlocie Posterunków Sanitarnych PCK. Członkowie koła wykonywali szereg prac społecznych na rzecz Domu Dziecka i Państwowego Domu Opieki przy ul. Wieluńskiej. Dzieci pomagają seniorom, odwiedzając pensjonariuszy Domu z okazji Dnia Kobiet, Dnia Babci i Dziadka, prezentując program artystyczny i obdarowując gospodarzy drobnymi upominkami. Członkowie koła włączają się aktywnie do wszystkich akcji organizowanych przez PCK na terenie miasta i kraju. Prężnie już od kilkunastu lat działa Młodzieżowa Akademia Życia pod opieką p. mgr B. Całus. Dzieci przygotowują występy artystyczne o tematyce p/a prezentując je nie tylko na terenie szkoły, ale także i w mieście. W naszej szkole działa także drużyna harcerska i zuchowa. Opiekunką 45CDH Vagabunda jest od wielu lat dh. hm. Anna Dymek. Pod jej opieką harcerze brali udział we wszystkich akcjach Hufca i Komendy Chorągwi Częstochowskiej, uczestniczyli w biwakach i rajdach. Latem druhna Anna Dymek zabiera swoich harcerzy na obóz do Targanic w Beskidach.
Uczniowie szkoły biorą udział w konkursach przedmiotowych. I tu dochowaliśmy się laureatów z fizyki, geografii, j. polskiego i historii. Od wielu lat jesteśmy uczestnikami konkursów matematycznych: międzynarodowego “KANGUR” i ogólnoeuropejskiego “ALFIK”. I w tych konkursach nasi młodzi matematycy mogą pochwalić się wspaniałymi sukcesami. Bierzemy też udział w konkursie dotyczącym znajomości Biblii. I w tej dziedzinie zanotowaliśmy sukcesy. Do tradycji szkoły wszedł też doroczny konkurs kolęd organizowany przez Samorząd Uczniowski klas młodszych i starszych.
W życiu współczesnej szkoły niezwykle ważna jest integracja z lokalnym środowiskiem. Temu celowi służy organizowany już od czterech lat festyn środowiskowy. Ciekawy program tego niedzielnego spotkania mieszkańców dzielnicy ze szkołą przyciąga wiele osób. Sporą atrakcją festynu jest losowanie głównej nagrody, którą jest rower górski. Losuje się także inne cenne nagrody, które udaje się pozyskać dzięki sponsorom.
Dziś SP nr 38 im. dra Ludwika Zamenhofa kierowana przez p. mgr Annę Dymek to tętniąca życiem placówka, która cieszy się sympatią uczniów i rodziców. Dzięki temu swe stałe miejsce w środowisku.
KIEROWNICY I DYREKTORZY
Szkoła Powszechna nr 1 im. ks. Augustyna Kordeckiego
Edmund Patorski 1919 do lutego 1941
Ludwik Orleański 1941/42
Seweryn Salomonowicz 1942/43
Roman Szymczyński 1943 – 01.09.1945
Bronisław Klimczak 1945 – 1963
1960 – 1962 Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące nr 7 w Częstochowie
1962 – 1965 Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące nr 5 im. gen. Karola Świerczewskiego
Antoni Kwieciński 1963 – 1965
od 01.10.1965 – Szkoła Podstawowa nr 38
od 14.10.1987 – Szkoła Podstawowa nr 38 im. Ludwika Zamenhofa
Bogumił Czyżewski 1965 – 10.1968
Roman Rosiek od 10.1968 – 1971
Monika Sochańska 1971 – 1979
Jerzy Lisowski 1979 – 1991
Ewa Dobrzyńska 1991 – 1998
Anna Dymek 1998 – 2023